Марыя Цімінская
Мова мая
Мова мая -
шум гаёў напрадвесні,
стан дзявочы бяроз,
звонкі спеў салаўя
і матуліны шчырыя песні -
мова мая.
Мова мая -
гэта сола заранкі,
незабудак блакіт,
перазвон ручая
і над стрэхамі шапка буслянкі -
мова мая.
Мова мая -
ціхі шэпат калосся,
ветру лёгкі павеў
і гудзенне чмяля,
кропка жаўранка ў паднябессі -
мова мая.
Мова мая -
пах дзівосны язміну,
смак крынічнай вады,
ў небе сум жураўля,
за сялом карагода рабінаў -
мова мая.
Мова мая –
жалкаванне жалейкі,
горкі кнігаўкі плач,
любых рук дабрыня
і валошак махнатыя вейкі –
мова мая.
Мова мая -
пералівы вясёлкі,
мяккі кужаль снягоў,
вечароў цішыня,
пад бажніцай купальскія зёлкі -
мова мая.
Мова мая -
то ўсмешка дзіцяці,
майго сэрца біццё
і пад сонцам - ралля,
хлеб духмяны ў бацькавай хаце -
мова мая.
Мова мая -
ручнікі-абярэгі,
крыж расстайных дарог,
і сустрэч цеплыня,
і прамая дарога да Бога -
мова мая.
Уладзімір Дубоўка
Родная мова, цудоўная мова!
Родная мова, цудоўная мова!
Ты нашых думак уток і аснова!
Матчын дарунак ад самай калыскі,
ты самацветаў яскравая нізка.
Кожны з іх барвы дзівосныя мае,
вечным агнём зіхаціць – не згарае.
Ты мне заўсёды была дапамогай,
дзе б і якой ні хадзіў я дарогай.
Чую ў табе перазвоны крыніцы,
чую ў табе і раскат навальніцы,
чую павевы зялёнага бору,
водгулле працы на родным прасторы.
Кожнай драбнічкай ты варта пашаны,
кожнае слова вякамі стварана.
І на вякі яно жыцьзастаецца,
вечнае так, як народнае сэрца.
Анатолій Балуценка
Мова вернецца
Лясы свой голас маюць i лугi,
Калi падзьме зефiр цi моцны вецер,
Дуброва любiць спеў зусiм другi,
Бо непаўторны кожны голас ў свеце.
Журчыць ў цiшы прыветлiва ручай,
Ракочуць моцна ў буру рэчкi хвалi,
У галасах цi радасць, цi адчай,
Ды галасы нiколi не змянялi.
Ў чыёйсьцi песнi можа больш красы,
Ды ўзяць яе сабе няма спакусы,
Спяваюць на чужыя галасы
Адзiныя ў свеце беларусы.
Як ёсць цяпер, не будзе так заўжды,
Дасць людзям розум Бог абавязкова,
Няхай не зараз, пройдуць хай гады,
Ды вернецца народу продкаў мова.
Пімен Панчанка
Родная мова
Кажуць, мова мая аджывае
Век свой ціхі: ёй знікнуць пара.
Для мяне яна вечна жывая,
Як раса, як сляза, як зара.
Гэта ластавак шчабятанне,
Звон світальны палескіх крыніц,
Сінь чабору, і барвы зарніц,
І буслінае клекатанне.
Калі хто загадае: "Не трэба!" -
Адрачэцца ад мовы народ, -
Папрашу я і сонца, і неба:
Мне не трэба ні славы, ні хлеба,
Асудзіце на безліч нягод.
Толькі месяцаў назвы пакіньце,
Назвы родныя роднай зямлі,
Пра якія з маленства ў блакіце
Бор шуміць і пяюць жураўлі:
Студзень - з казкамі снежных аблокаў,
Люты - шчодры на сіні мароз,
Сакавік - з сакатаннем і сокам
Непаўторных вясновых бяроз,
Красавік - час маланак і ліўняў,
Травень - з першым каханнем, сяўбой,
Чэрвень - з ягаднаю зарой,
Ліпень - з мёдам,
З пшаніцаю - жнівень,
Спелы яблычны верасень,
Светлы кастрычнік
У празрыстасці чыстай, крынічнай,
Лістапад - залаты лістапад,
Снежань - першы густы снегапад...
Ці плачу я, ці пяю,
Ці размаўляю з матуляю -
Песню сваю, мову сваю
Я да грудзей прытульваю.
Максім Танк
Родная мова
З легендаў і казак былых пакаленняў,
З калосся цяжкога жытоў і пшаніц,
З сузор’яў і сонечных цёплых праменняў,
З грымучага ззяння бурлівых крыніц,
З птушынага шчэбету, шуму дубровы,
I з гора, і з радасці, і з усяго
Таго, што лягло назаўсёды ў аснову
Святыні народа, бяссмерця яго,-
Ты выткана, дзіўная родная мова.
Няма на зямлі таго шчасця і гора,
Якога б ты нам перадаць не магла.
Няма такіх нетраў, глыбокага мора
I гор, праз якія б ты не правяла
Мяне на радзіму, туды, дзе сягоння
Стаіць акрываўлены вораг з пятлёй
Над спаленай хатай, над родным загонам,
Над будучыняй і над песняй маёй,-
Над тым, што было і што век будзе вольным.
Народ пранясе цябе, родная мова,
Святлом незгасальным у сэрцы сваім
Праз цемру і годы змаганняў суровых.
Калі ж ападзе і развеецца дым
I нівы васкросшыя закаласяцца,-
Ізноў прашуміш ты вясновым дажджом,
Ізноў зазвініш ты ў кожнай у хаце,
Цымбалам дасі іх сярэбраны гром
I вусны расквеціш усмешкай дзіцяці.
Лідзія Полазава
Родная мова
Вы паслухайце родную мову:
Жаўруковаю песняй звініць…
Колькі фарбаў, адценняў у слове!
Як пявуча ліецца-гучыць!
Васількамі, рамонкамі шэпча
У квяцістых, раздольных лугах.
Гулкім рэхам гамоніць у зарэччы,
Салаўінаю трэллю ў гаях.
То шчымліва, журботна галосіць,
То вясёлкай над борам плыве.
Так у госці ласкава запросіць,
Так бяседу гасцінна вядзе!
Хай жа іскрыцца сонцам вясеннім,
Спелым коласам нівы шуміць!
У карагодзе кружыць вясельным
Веру, мова мая – будзе жыць!
Мілагучная і ласкавая!
Не згубілася ў цемры вякоў.
Мой святы пасаг, мая спадчына –
Мова родная, мова бацькоў!
Ніл Гілевіч
Як ты дорага мне, мая родная мова!
Як ты дорага мне, мая родная мова!
Мілагучнае, звонкае, спеўнае слова!
Ты калісьці з калыскі мяне падымала
І вучыла ў бацькоў на руках гаварыць.
У жыцці маім слова найпершае "мама"
І цяпер для мяне сама міла гучыць.
Я па літарах родных вучыўся чытаць,
І буквар для мяне быў жыцця палавінай.
Быў шчаслівы я роднаю мовай сказаць
Першы раз:"Беларусь, мая сонца - краіна!"
І цяпер для мяне ты з усіх прыгажэй,
Хоць, я ведаю, моваў на свеце нямала,
І з усіх песняроў мне мілей і бліжэй
Роднай мовы пясняр-неўміручы Купала.
А задумае вораг з далёкага краю
Апляваць, адабраць, знішчыць мову маю-
Не дазволю.
Не дам.
Не прадам.
Не змяняю.
І да смерці за волю тваю пастаю!
Алесь Гарадзенскі
Родная мова
Родная мова, матчына,
Як моцна цябе я люблю!
Ад продкаў дасталася ў спадчыну,
Якія даўно пайшлі ў зямлю
Родная мова, чароўная,
З нябёсаў дасталася нам
Мова, ты вельмі цудоўная
Пан Бог нам даў цябе сам
Родная мова, крыўная,
За цябе лілі кроў сыны
Псавалі цябе, катавалі ворагі,
А ты, як жыла, так й жывеш на Зямлі.
Янка Купала
Роднае слова
Магутнае слова, ты, роднае слова!
Са мной ты на яве і ў сне;
Душу мне затрэсла пагудкаю новай,
Ты песень наўчыла мяне.
Бяссмертнае слова, ты, роднае слова!
Ты крыўды, няпраўды змагло;
Хоць гналі цябе, накладалі аковы,
Дый дарма: жывеш як жыло!
Свабоднае слова, ты, роднае слова!
Зайграй ты смялей, весялей!
Хоць гадзіны сыкаюць, кружацца совы,
Жывеш ты на хвалу людзей.
Загнанае слова, ты, роднае слова!
Грымі ж над радзімай зямлёй:
Што родная мова, хоць бедная мова,
Мілей найбагатшай чужой!
Пімен Панчанка
Родная мова
Ільняная і жытнёвая. Сялянская.
Баравая ў казачнай красе.
Старажытная. Ты самая славянская.
Светлая, як травы у расе.
Вобразная, вольная, пявучая,
Мова беларуская мая!
Дратавалі, здзекваліся, мучылі...
Ты жыла і ў працы, і ў баях.
Пра цябе, як сонечнае дзіва,
І Купала, ды і ўсе мы снілі сны...
Ад цябе, ласкавай і праўдзівай,
Адракаюцца цяпер твае сыны.
Пра народ мой, церпялівы, працавіты,
Помняць партызанскія лясы...
Хто за намі? Пакаленне прагавітых.
Халуёў я чую галасы.
Я спяваў пра жыта і пра жаўранкаў,
Ненавідзеў акупантаў і прыгнёт,
А сягоння – вялікадзяржаўнікаў,
Што разбэсцілі вялікі мой народ.
Навучылі не рабіць –
Хлусіць і красці.
Дзеці ў школы з іншай моваю бягуць.
Я хацеў, нашчадкі, вас праклясці,
Ды люблю сваю зямлю... і не магу.
Пятрусь Броўка
Калі ласка
У любiмай мове, роднай, наскай,
Ах, якiя словы: "Калi ласка!.."
Як звiняць яны сардэчнаю струною,
Праз усё жыццё iдуць са мною.
Трапiць госць у будзень, а цi ў свята:
– Калi ласка, калi ласка, ў хату!
Не паспелi сесцi пры сустрэчы,
Як патэльня засквiрчэла ў печы,
Ды i чарка блiснула да рэчы.
Бульба, смажанiна i каўбаска,
Пакаштуйце, людцы, калi ласка!
Хлопец кажа дарагой дзяўчыне:
– Калi ласка! Будзеш гаспадыняй!..
Эх, жыццё збудуем мы прыгожа,
Ўсе з табой нягоды пераможам.
Гром грымiць. З нябёсамi размова:
– Калi ласка, цёплы дождж вясновы!
I не вельмi буйны i не рэдкi –
На сады, на пушчы, на палеткi,
На грыбы, на ягады, на кветкi...
– Калi ласка! – наш зварот бясконцы.
Мы гаворым ранiшняму сонцу:
– Калi ласка, сонца, выйдзi з хмары,
Радасцю аблашчы нашы твары,
Ты ўзнiмi з сабою нашы мары!
– Калi ласка!.. – нашай роднай мовы
Шчырыя i ветлiвыя словы.
Ніл Гілевіч
Родная мова
Мова родная мая ты,
Што і дзедавай была!
Мова мамы, мова таты,
Мова нашага сяла!
Ты звініш, калі я ўранку
Чую песні за акном,
I журчыш, як бае байку
Мне бабуля перад сном.
Разгарну буквар вясёлы –
Зноў са мной гаворыш ты,
Мілагучная заўсёды,
Як званочак залаты.
Та
цц
яна М
а
л
а
дцова
Родная мова, бацькава мова
Родная мова, бацькава мова
Самая мне родная,
Самая прыгожая,
Мілая, цудоўная!
Трэба мову паважаць,
Бараніць яе,
Каб ніхто не мог зламаць
Слова беларускае!
Забываюць ўсе цябе,
Мовачка радзімая,
Ты адна ў маім жыцці,
Вера ты адзіная!
Радзіма...Мова...Маці..
Як прыемна гэта чуць!
Я гатова ўсе аддаць ім,
Каб аддаць - і не звярнуць!
Так жыві ж ты вечна,
Мовачка радзімая,
Самая мне родная,
Самая мне мілая!!!
Люблю цябе такой, якая ёсць,
Зямля мая, зямля бацькоў святая, —
Мая слязінка — са святла наскрозь,
Маё прычасце, мой святлісты лёс…
З табой і паміж бедаў я світаю.
Н. Загорская «Мае ўсе думы звязаны з табою…»
Быць
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
Свайго ні гуку не забыць,
Усё чужое перайначыць,
Каб Беларусі вечнай быць!
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
Вясёла з сумнай долі кпіць,
Да Бога сцежку верай значыць,
Нагбом з карца надзеі піць.
Быць Беларусам —
Гэта значыць,
Па-беларуску чуць і бачыць
На гэтым свеце і на тым.
Р. Барадулін
Бацькаўшчына
Дагарэў за брамай небакрай,
Месяц паміж воблачкаў плыве.
Выйду зноў, як у мінулы май,
Басанож прайдуся па траве.
Дымная, сцюдзёная раса,
Цёмныя ў траве ад ног сляды.
А такога рослага аўса
Я не бачыў доўгія гады.
Бач, хмызы спляліся, як павець,
Светлякі мігцяць, гараць святлей.
Перад тым як звонка ў лозах пець,
Прачышчае горла салавей.
Лашчыцца трава да босых ног.
З дальніх паплавоў плыве ракой
Ледзь прыкметны сумны халадок —
Подых юні ўходзячай маёй.
Паімчаць за ёю наўздагон? —
Хоць і схопіш — усё адно падман.
Дзе каханне тых мінулых дзён —
Весніх паркаў бэзавы туман?
Нават шкадаванне — дзе яно?
Зноў вясна, і жаль знікае зноў.
(Так губляюць пах перад вясной
Ссохлыя сцябліны палыноў.)
Ціха цмокае у сне рака.
О, як добра, як прыгожа жыць!
Раска, як русалчына луска,
На вадзе ад месяца гарыць.
А вакол травіцы роснай рай
I бярозак белая сям"я.
Мой чароўны беларускі край,
Бацькаўшчына светлая мая!
Інфармацыйны змест урока “Мая Беларусь сінявокая!”
Люблю цябе такой, якая ёсць,
Зямля мая, зямля бацькоў святая...
Н. Загорская. Мае ўсе думы звязаны з табою…
1. Эмацыянальны настрой вучняў
Для стварэння эмацыянальнага настрою ў пачатку ўрока гучыць песня (на выбар: «Спадчына», словы Янкі Купалы, музыка Ігара Лучанка; «Белая Русь», словы Л. Пранчака, музыка В. Раінчыка), вучні разглядаюць фотаздымкі, ілюстрацыі, выставу кніг і часопісаў, малюнкі дзяцей. (Калі ў школе ёсць мультымедыйнае абсталяванне, то дзецям паказваюцца фотаздымкі: гарады Беларусі, помнікі архітэктуры Беларусі, партрэты знакамітых людзей, пейзажныя замалёўкі.
У кожнага чалавека ёсць Радзіма, і кожны любіць яе. Любіць месца, дзе нарадзіўся і жыве. Любіць родную прыроду, свой народ. Любіць сваю родную мову і песні свайго народа, казкі, танцы, кнігі ... Без бацькаўшчыны і без свайго народа чалавек не можа жыць.
Як прыемна кожны дзень адкрываць для сябе таленавітасць нашага народа, бачыць прыгажосць роднага куточка, слухаць пявучую беларускую мову і адчуваць ў душы вялікі гонар за сваю Радзіму. Таму першы ўрок мы з вамі прысвячаем нашай Радзіме — Рэспубліцы Беларусь.
Беларусь — край легенд, казак і паданняў. Зямля пад белымі крыламі, сінявокая Беларусь — так вельмі часта называюць нашу родную краіну. Яна славіцца сваімі лясамі, рэкамі, азёрам, працавітымі і шчырымі людзьмі.
Настаўнік або падрыхтаваны вучань чытае пад музыку верш (на выбар), ствараючы адпаведны настрой.
Яна мне дадзена адзіная
На ўсё жыццё, на цэлы век.
Мая адзіная, радзімая
Ў вянках лясоў і стужак рэк.
Заўсёды самая прыветная,
Як сонца, свеціцца сама,
Жыве, як мара запаветная,
І роўных ёй — нідзе няма.
Яе праменнямі сагрэтая,
Наліта сілай маладой,
Іду, нястомная, па свету я
Яе часцінкаю жывой.
І ганаруся ўсюды смела я,
Што вырасла на той зямлі,
Якую клічуць Руссю Белаю,
Што тут дзяды мае жылі.
М. Шаўчонак. Мая Радзіма
Ты такі ненаглядны —
Мой радзімы куточак зямлі.
Ты такі ненаглядны —
Край, дзе крылы ўзнімаюць буслы,
Дзе асколачкам неба
Васілёк у мірным полі цвіце
І ля кожнай хацінкі
Прыгажуня бяроза расце,
Край азёраў глыбокіх
І чаромхавых белых завей,
Ідэалаў высокіх,
Працавітых і шчырых людзей.
Тут з адкрытай душою
Запрашаюць гасцей у свой дом.
Тут накормяць, напояць,
Абагрэюць сардэчным цяплом.
Я. Жабко. Да апошня бярозкі ...
Не голас, сэрца гаворыць гэтыя словы — з любоýю, з гонарам, з душэýнай пяшчотай. Тут — наша гiсторыя. Тут — мае каранi. Тут — напеýная родная мова. Тут — жывём мы!
Быць Беларусам —
Гэта значыць
Свайго ні гуку не забыць,
Усё чужое перайначыць,
Каб Беларусі вечнай быць!
Быць Беларусам —
Гэта значыць
За родны край згараць на дым,
Па-беларуску чуць і бачыць
На гэтым свеце і на тым
Р. Барадулі. Быць
2. Беларусь — еўрапейская дзяржава
Мая Беларусь... Еýрапейская дзяржава — зялёны лiсток на карце: лясы, пералескi, лугi, пушчы, ураджайныя палеткi. Вакол нас — карагод краiн: Расiя, Украiна, Лiтва, Польшча. Беларусы здаýна жывуць мудрымi запаветамi прашчураý: «Сонца — на ýсiх адно, Зямля — адна, трымайся сваёй хаты, беражы свой гонар, не бяры чужое».
На карце вялікага свету
Яна як кляновы лісток,
Песня гарачага лета,
Крынічнай вады глыток.
Мяжуе з Польшчай, Украінай,
Расіяй, Латвіяй, Літвой
Твой родны край, твая Айчына,
Жыццё тваё і гонар твой.
I ты яе запомні імя,
Як неба, сонца і зару.
Твая зямля, твая Радзіма
Названа светла: Беларусь!
Твая Беларусь
(Вучні з дапамогай настаўніка паказваюць на карце Рэспубліку Беларусь і суседнія краіны, з якімі яна мяжуе.)
Кожны чалавек павінен ганарыцца той мясцінай, дзе нарадзіўся і жыве, любіць свой родны куточак (малую радзіму) як часцінку нашай Бацькаўшчыны. (Вучні на карце паказваюць абласныя цэнтры, родны горад (раён), расказваюць цікавыя звесткі, легенды і паданні пра малую радзіму.)
3. Навекі ў памяці народнай
Мая Беларусь... Па нашых землях тапталiся прышэльцы, ворагi. Прыходзiлi да нас з дзiдамі i мячамi, з ружжамi i гарматамi, на танках i самалётах. Нiшчылi людзей, палiлi хаты, гарады, адбiралi скарбы. Нiколi i нiкому не ýдавалася зняволiць вольналюбiвы народ. Званы Хатынi, мемарыял у Брэсцкай крэпасцi-героi нагадваюць жывым: «Людзi! Помнiце! Не дапусцiце новай бойнi!»
Вялікую цану заплаціў беларускі народ за сваю свабоду. Загінуў кожны трэці беларус у гады Вялікай Айчыннай вайны. У памяць аб загінуўшых у час вайны ўзведзены мемарыялы славы, помнікі, на брацкіх могілках ніколі не вянуць кветкі. (Настаўнік паказвае фотаздымкі помнікаў.)
Шануйце родны край — Айчыну,
Тых, хто яе абараняў,
Хто ў бітвах з ворагам загінуў,
Хто перамогу атрымаў. (Аляксандр Гладкіх)
(Калі вучні разам з настаўнікам былі на экскурсіі ў Хатыні, тады можна арганізаваць гутарку з выкарыстаннем вершаў пра Хатынь.)
Пакружыўся над Хатынню бусел
сонечна-пагодлівай вясною:
каміны стаяць. І людзі ў скрусе.
А нідзе хаціны ні адной.
Заміраюць галасы людскія,
гукі абуджальнае вясны,
і плывуць трывожныя такія,
тонкія жалобныя званы.
Пакружыўся над Хатынню бусел
і паплыў у светлую смугу.
Ён не ведаў болю Беларусі,
пэўна ж, ён адчуў яе тугу.
Пакружыўся бусел над Хатынню
і ў смузе пад воблакамі знік.
Папялішча ўсё яшчэ не стыне,
і ў грудзях не замірае крык.
В. Жуковіч. Бусел над Хатынню
Памяць аб тых, хто аддаў сваё жыццё ў барацьбе з ворагам, будзе заўсёды жыць у нашых сэрцах. Сёння сваімі справамі, думкамі, паводзінамі мы павінны быць дастойнымі сваіх бацькоў, дзядоў і прадзедаў. Светлая памяць усім воінам, якія абаранялі нашу Радзіму і далі магчымасць роднай краіне стаць самай прыгожай у свеце.
Крыніца
Нам ніколі не памерці
ані ў якім горы, —
з баявой зямлі не сцерці
сінія азёры:
нашу Нарач, нашу Свіцязь,
Вечалле, Асвею...
Партызанскі край, што віцязь,
Нам здабыў надзею.
Нам ніколі не памерці,
Не растаць, як свечкі:
Прападуць азёры ў свеце —
Застануцца рэчкі: наша Ясельда, і Шчара,
І Дняпро, і Нёман...
Беларусь — край светлых чараў —
Кожнаму знаёма.
Нам ніколі не памерці,
Не растаць, як знічкі:
Пасля нас і нашы дзеці
Стануць ля крынічкі —
І Айчынаю прадвесняй
Будуць ганарыцца...
Беларусь — крыніца песні
І любві крыніца!
Сяргей Панізнік
У яе нетрах знойдзены нафта, калiйныя i каменныя солi, торф, глiна, гранiт, сланцы, руды, золата... Вялікае значэнне для Беларусі маюць запасыкалійных солей. Па запасах і здабычы гэтай каштоўнай хімічнай сыравіны Беларусь уваходзіць у першую пяцёрку краін свету.
Новыя паселiшчы ХХ стагоддзя: Салiгорск — горад хiмiкаý, Наваполацк — горад нафтавiкоý, Жодзiна — горад машынабудаýнiкоý, Новалукомль — горад энергетыкаý. (Пералічаныя гарады паказваюцца на карце. Па жаданні настаўнік можа спыніцца на адным з гарадоў больш падрабязна).
5.Людзі зямлі беларускай
Галоýны скарб маёй краіны — ЛЮДЗI! Яны ýслаýляюць сваю зямлю, нясуць у свет добрае iмя беларусаý.
«Ці задумваліся, які ён, беларус?... Што гэта за народ? Беларус якраз адрозніваецца шчодрасцю, заўсёднай гатоўнасцю прыйсці на дапамогу ў бядзе. Калі раней у каго на вёсцы здараўся пажар — вёска талакою ішла красці панскі лес, калі не было свайго, за пару дзен ставілі пагарэльцу новую хату, дзялілася з ім жытам … . Потым з кожнай хаты неслі рэчы: хто посцілку, хто палатно, хто гаршкі. Галоўнае ў нашым характары — гасціннасць добрага да добрых». (Уладзімір Караткевіч. Зямля пад белымі крыламі.)
Лёс нам даў мірны характар, чулае сэрца, шчырую душу, бязмерную шчодрасць і гасціннасць. Беларусы славяцца сваімі рамёствамі.
(Настаўнік можа паказаць вырабы народнай творчасці, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, прадметаў быту і працы беларусаў.)
Нельга сёння не ўспомніць нашых продкаў, якія ўслаўлялі родную краіну. Полацк даў Беларусі і ўсяму свету шмат выдатных людзей. Наш народ заўсёды будзе памятаць імёны асветніцы Еўфрасінні, першадрукара Францыска Скарыны і славутага паэта Сімяона Полацкага...
(Настаўнік прапануе вучням ў парах падрыхтаваць апавяданне пра нашых славутых землякоў. Тэксты дае настаўнік.)
Францыск Скарына
Пра людзей мы мяркуем па справах, якія яны здзейснілі, па спадчыне, якую яны пакінулі сваім нашчадкам. І наш славуты зямляк Францыск Скарына — у гэтым сэнсе найярчэйшы прыклад. Ён з"яўляецца сімвалам усёй беларускай культуры эпохі Адраджэння.У асобе Францыска Скарыны талент даследчага вучонага, мудрага асветніка і вялікага патрыёта роднай зямлі шчасліва спалучаўсяз талентам выдатнага паэта і мастака. Скарына — першы, хто адкрыў ва Ўсходняй Еўропе кнігадрукаванне і зрабіў кнігу даступнай вялікаму колу людзей. Скарына — наш гонар і слава, бо яго нарадзіла і ўскарміла менавіта наша беларуская зямля.
Еўфрасіння Полацкая
Свецкае імя Прадслава. Першая жанчына ва ўсходнеславянскім рэгіёне, прылічаная да святых. Дачка князя Георгія Усяславіча, унучка полацкага князя Усяслава Брачыславіча (Чарадзея). Еўфрасіння рана пастрыглася ў манахіні насуперак волі бацькоў. І ўсё сваё жыццё прысвяціла служэнню Богу і людзям: перапісвала ўласнаручна кнігі і будавала ў родным краі храмы, вучыла грамаце дзяцей і лячыла хворых.
Еўфрасіння заснавала ў Полацку жаночы і мужчынскі манастыры. Па заказе Еўфрасінні полацкі майстар Лазар Богша зрабіў для царквы Святога Спаса надзвычай прыгожы шасціканцовы крыж. Крыж Еўфрасінні Полацкай для беларусаў з’яўляецца святыняй. Паданне сведчыць: крыж свяціўся ў самай непрагляднай цемені, хворым вяртаў здароўе, знявераным і знясіленым — надзею на лепшае жыццё.
Тэма радзімы хвалявала беларускіх пісьменнікаў і паэтаў усіх часоў і народаў. У вершаваных радках паэты праслаўляюць зямлю сваіх бацькоў: багацце, прыгажосць і непаўторнасць прыроды роднага краю, талент і добразычлівасць яе жыхароў, выказваюць прызнанне ў шчырай любові да яе.
Не цалавала рук
нікому я ў жыцці,
Табе ж, мая зямля,
Я цалавала б ногі...
Ты — мой, я — твой: ад роду і навек.
Я зноў і зноў да сэрца прыкладаю
Твой ліст дубовы — як чароўны лек.
За хлеб, што ем, за песні, што спяваю,
За шчасце звацца іменем тваім —
Паклон табе, мой беларускі краю!
Ты — мой, я — твой: усюды і ва ўсім!
Ніл Гілевіч
Гэтыя пранікнёныя радкі — выражэнне любові да роднага краю, бацькоўскай зямлі, бо для кожнага з нас зямля — самая ласкавая і непаўторная. І дзе бы мы ні апынуліся пазней, у якіх бы цудоўных палацах-музеях ні пабывалі, мы заўсёды будзем чакаць сустрэчы са сваёй радзімай Гэтыя знаёмыя з маленства мясціны, дзе мы жывем, — часцінка таго вялікага і святога, што мы называем словамі «Айчына», «Бацькаўшчына».
Бацькаўшчына
Што такое Бацькаўшчына,
Знаеш?
Гэта рэчка, сцежка лясная,
Гэта ў лузе залатая пчолка,
А ў вачах тваіх — вясёлка.
Бацькаўшчына — гэта дом твой,
Школа;
Гэта песні, што звіняць наўкола,
Гэта сам ты,
Гэта тата твой і мама.
І сябры твае таксама.
П. Панчанка
6. Беларусь мая сінявокая
Мая Беларусь... Гэта азёрны край. Дзесяццю тысячамі блакiтных, чыстых вачэй пазiрае мая радзiма на Млечны Шлях. А на знакамiтых азёрах — Нарачы, Свiцязі, Браслаýскi — адпачывае, кажуць, сам Бог.
Усе рэкі Беларусі вельмі прыгожыя. Дняпро з высокім правым берагам, неагляднымі далячынямі зарэчных паплавоў. Прыпяць з яе празрыстай цёмнай вадой, астравамі, пратокамі і шапкамі буслянак на прырэчных дрэвах. Ласкавы Нёман, у воды якога глядзяцца старажытныя вежы. Нават невялічкая Шчара ў цяні таполяў. (Паводле У. Караткевіча.)
Край Нарачанскі… Святая беларуская зямля, мілая і дарагая сэрцу мясціна. Край паэтаў і ваяроў, рамантыкаў і шчырых духам людзей. Яго любяць пяшчотна і раўніва тыя, хто тут нарадзіўся; узнёсла і аддана тыя, хто хоць раз наведаў гэты цудоўны куток. Хіба ж можна забыцца на высокія і стромкія ўзгоркі, што пакінуў тут у глыбокай мінуўшчыне ледавік; на багатыя і разнастайныя лясы, што кружаць галаву сваім смалістым водарам; на празрыстае і чыстае паветра, што можна піць як цудадзейныя лекі; на добрых і шчырых людзей, якія сваёй прыязнасцю і гасціннасцю раскрываюць усю прыгажосць беларускай душы…
Але Нарачанскі край — гэта, найперш, азёры. Менавіта яны надаюць гэтай зямлі непаўторную адметнасць, якая вабіць да сябе блізкіх і далёкіх падарожнікаў.
Азёр у Нарачанскім краі шмат, каля паўсотні, і кожнае з іх не толькі цікавы прыродны аб"ект, але і скарб духоўны, у якім, як у чароўным куфэрку, назапашаны легенды і паданні, прыказкі і прымаўкі, цікавыя назвы і мясцовыя здарэнні. Каб азёры маглі гаварыць, то мы пачулі б шмат цікавых апавяданняў пра вадзянікоў і русалак, рыбакоў і аматараў вандровак, птушак і звяроў.
Так, самае вялікае возера Беларусі — Нарач, якое многія называюць то «блакітным сэрцам» краіны, то «беларускім морам», а мясцовыя жыхары ласкава — Нарочча. Возера, напэўна, расказала б нам пра свой адзіны востраў Выспу, легенду пра трагічнае каханне дзяўчыны Нары-Найрыты і простага хлопца Андрэя…
Суседняе возера Мястра, напэўна, згадала б гістарычную драму свайго замка, успомніла б адметныя асаблівасці горада Мядзел ды лёс старога татарскага мізару, а таксама белы цагляны слуп ля возера, у якім была замуравана Белая Панна.
Сваім замкам пахвалілася б і возера Мядзел: на востраве Замак да нашага часу захавалася высокая гара, на якой раней стаялі магутныя ўмацаванні.
Шмат цікавага мы маглі б пачуць і пра дзесяткі іншых азёр.
На жаль, азёры не размаўляюць. Але кожнае возера мае сваю непаўторную энергетыку, сваю аўру. Яна — у мелодыях хваляў, у шэпце чаротаў і трыснягоў, у плёскаце рыбы, галасах жывёл, птушак, дрэў. Варта толькі паехаць да возера — чуламу сэрцу заўсёды адкрыюцца таямніцы дзівосных беларускіх скарбаў…
http://narochpark.com/legends/
7. З любоўю да прыроды
Краса прыроды кліча да чысціні душы
Янка Брыль
Мая Беларусь... Гэта — зубры ý Белавежскай пушчы. Гэта — бабры, мядзведзi ý Бярэзiнскiм запаведнiку. Гэта — ласi i дзiкi ý Налiбоцкай пушчы. Гэта — векавыя дубы, лiпы, клёны, вербы, сасновыя бары, бярозавыя гаi, духмяныя лугi... Куды б нi паехаý, цябе сустракаюць непаýторныя краявiды. З душы вырываецца мелодыя Iгара Лучанка на словы славутага паэта Якуба Коласа:
Мой родны кут, як ты мне мілы!
Забыць цябе не маю сілы!
Не раз, утомлены дарогай,
Жыццём вясны мае ўбогай,
К табе я ў думках залятаю
І там душою спачываю.
(Пад музыку настаўнік расказвае пра Белавежскую Пушчу, паказвае ілюстрацыі і фотаздымкі)
Ахова прыроды з’яўляецца важнай дзяржаўнай задачай і справай кожнага грамадзяніна У нашых запаведніках ахоўваюцца непаўторныя куточкі беларускай прыроды. Зараз мы з вамі заплюшчым вочы і перанясемся ў Белавежскую пушчу. У гэтым годзе яна адзначае свой юбілей — 600 гадоў запаведнага рэжыму. Па сваіх памерах, багаццю і разнастайнасці расліннага і жывёльнага свету Белавежская пушча займае першае месца сярод буйных лясоў Еўропы. Белавежская пушча — сапраўдны музей жывой прыроды!
З даўніх, вельмі даўніх часоў Пушча была аплотам нашых продкаў, надзейным прытулкам ў цяжкія гады. Яна карміла і паіла, гартавала мужнасць і сілу людзей.
Зубр — слава і галоўная прыкмета Пушчы. Зубр, як кожны, хто мае сапраўдную сілу, рахманы і добры звер. Праўда, ёсць адно правіла — не чапай яго.
Усё тут было. Каралеўскія і царскія паляванні, браканьеры, масавыя высечкі лесу іншаземнымі фірмамі, грабежніцтва акупантаў. Цяпер тут запаведна-паляўнічая гаспадарка. Высякаюць толькі нязначную частку лесу.Рэдкіх звяроў берагуць. Стрэл у Пушчы — падзея. Непрыемная для таго, хто страляе.
Шмат птушак у пушчы. Вучоныя абмеркавалі і вырашылі, што белавежскія салаўі — самыя галасістыя і багатыя на спевы ў цэлым свеце. Самыя-самыя! А тут яшчэ больш за дзвесце відаў птушак! Уяўляеце, што такое веснавы белавежскі канцэрт?!
Паводле У. Караткевіча
8. Спадчына продкаў
Мая Беларусь! Вось i да цябе завiтаý Год роднай зямлi. Гэты год павінен стаць годам пазнання багатай i загадкавай гiсторыi нашай краіны. Мы кожны дзень адкрываем для сябе гаючыя крынiцы роднай мовы, народнай мудрасцi, самабытнай культуры беларусаý.
Зямля для народа неабходна, як глеба для дрэва. А мова, літаратура кожнай краіны, яе культура — плён гістарычнага развіцця нацыі. Толькі на роднай зямлі чалавек дыхае свабодна, адчувае падтрымку сваіх блізкіх і родных, можа карыстацца спадчынай продкаў.
Настаўнік можа прапанаваць вучням розныя заданні з прыказкамі і прымаўкамі:
· растлумачыць сэнс прапанаваных прыказак і прымавак;
· завяршыць прыказкі (вучням даецца толькі пачатак прыказкі, неабходна дапоўніць апошняе слова);
· гульня «Знайдзіце пару» (прыказкі і прымаўкі падзяляюцца на часткі і раздаюцца вучням). Пасля таго як складзена прыказка (прымаўка), вучням неабходна растлумачыць яе сэнс.
Няма смачнейшае вадзіцы, як з роднай крыніцы.
Усякай птушцы сваё гняздо міла.
Радзіма — матка, чужына — мачыха.
Роднаму зямелька, як зморанаму — пасцелька.
У сваім краі, як у раі.
На чужыне і камар загіне.
Кожнаму свой куток мілы.
Усюды добра, а дома лепей.
Кожная сасна свайму бору песню пяе.
Родная зямля мякчэй чужой пярыны.
На чужой старане не сагрэе і сонца.
Той Бацькаўшчыну любіць, хто ёй сумленна служыць.
Для сваёй Айчыны не шкадуюць сілы.
Той перамагае, хто ў бядзе са сваёй зямелькі не ўцякае.
Бацькоў не цурайся, а ад Радзімы не адракайся.
З роднага боку і варона мілая.
Хто бацьку шануе, той сабе неба гатуе.
Шануй людзей, то і цябе пашануюць.
Бацькоўскае слова дарэмна не гаворыцца.
З легендаў і казак былых пакаленняў,
З калосся цяжкога жытоў і пшаніц.
З сузор’яў і сонечных цёплых праменняў,
З грымучага ззяння бурлівых крыніц,
З птушынага шчэбету, шуму дубровы,
І з гора, і з радасці, і з усяго
Таго, што лягло назаўсёды ў аснову
Святыні народа, бяссмерця яго, —
Ты выткана, дзіўная родная мова.
М. Танк. Урывак з верша «Родная мова»
Мова продкаў нашых і нашчадкаў —
Шэпт дубровы і пчаліны звон, —
Нам цябе ласкава і ашчадна
Спазнаваць ажно да скону дзён.
Па чужых краях не пабірацца,
Не аддаць цябе на забыццё,
Наша невычэрпнае багацце,
Наша несмяротнае жыццё.
Г. Бураўкін. Урывак з верша «Роднае слова»
Ільняная і жытнёвая. Сялянская.
Баравая ў казачнай красе.
Старажытная. Ты самая славянская.
Светлая, як травы ў расе.
Вобразная, вольная, пявучая,
Мова беларуская мая!
Дратавалі, здзекваліся, мучылі …
Ты жыла ў працы і ў баях.
Пра цябе, як сонечнае дзіва,
І Купала, ды і ўсе мы снілі сны.
П. Панчанка. Беларуская мова
Настаўнік чытае верш і прапануе дзецям спець беларускую песню
(у залежнасці ад наяўнасці фанаграм песень і таго, словы якой песні ведаюць вучні класа).
Як кажуць сярод людзей,
Без песні няма надзей.
Народ без песні — не ўмее,
Народ без песні нямее.
Без песні свайго народа
Нямее нават прырода.
Ты любіш народ свой і край?
Песні яго спявай!
А. Грачанікаў
9. Абагульненне
Чалавек без бацькоўскага краю,
як без песні ў гаі салавей
Антон Бялевіч
Кожны з нас, хто жыве ў Беларусі, павiнен задаць сабе пытанне: што я зраблю сёння, цяпер для сваёй адзiнай Айчыны, як пражыву год, каб не было сорамна нi мне самому, нi маёй сям’i. (Думкі дзяцей.)
Давайце, сябры, у Год роднай зямлi нанова адкрыем для сябе нашу Беларусь, заганарымся ёй i зробiм усё-усё, каб нашу краiну ведаý i паважаý увесь свет.
Беларусь — мая радзіма, мая любімая зямля. Я вырасла тут і цяпер жадаю ўсе свае сілы, здольнасці, стараннасць укласці ў гэту краіну. Я веру, што ў маёй радзімы вялікая будучыня, і я жадаю будаваць яе разам са сваім народам — беларусамі. Я жадаю аддаць маёй Айчыне ўсю маю любоў. Вельмі хочацца, каб і вы ў сваіх сэрцах назаўсёды захавалі гордасць, павагу і любоў да роднай зямлі, якая вас гадуе, пестуе і стварае ўсе ўмовы для вашай шчаслівай будучыні.
— Што ж мы запомнілі на нашым уроку, якія веды возьмем разам з сабой?
Віктарына
1. Як называюцца людзі, ад якіх мы вядзем свае паходжанне.
(Продкі)
2. Назавіце сталіцу нашай рэспублікі.
(Горад Мінск)
3. Пералічыце абласныя гарады нашай рэспублікі.
(Мінск, Брэст, Віцебск, Гомель, Гродна, Магілёў)
4. Пералічыце краіны, з якімі мяжуе Беларусь.
(Расія, Украіна, Польшча, Літва, Латвія)
5. Каго называюць беларускім першадрукаром?
(Францішка Скарыну)
6. Каго называюць нябеснай заступніцай зямлі беларускай?
(Еўфрасінню Полацкую)
7. Што называюць «беларускім морам»?
(возера Нарач)
8. Як называецца нацыянальны парк, які ў гэтым годзе адзначае юбілей?
(Нацыянальны парк «Белавежская Пушча»)
9. Пад якім дэвізам сёння праходзіць наш першы ўрок?
(Зямля бацькоў — мая зямля)
Вось мы і абышлі нашу радзіму, сустрэліся са сваімі продкамі, пабачылі блакітныя азёры і рэкі, векавыя дубы, бярозавыя гаі і духмяныя лугі, касцёлы і Белую вежу, задумалі, што значыць для нас зямля бацькоў нашых. І дзе б мы ні апынуліся, куды б ні закінуў нас лёс, у нашай душы, у нашым сэрцы заўсёды будзе з намі адчуванне моцнай повязі з родным краем, зямлёй нашых бацькоў.
Беларусь
О Беларусь, мая калыска,
Жыццё маё, прытулак мой!
З гарачаю любоўю нізка
Схіляюся перад табой.
Зямны паклон табе, Радзіма,
Тваім палям, тваім лясам,
Беларусам
Якуб Колас
Ўстаньце, хлопцы, ўстаньце, браткі!
Ўстань ты, наша старана!
Ўжо глядзіць к нам на палаткі
Жыцця новага вясна.
Ці ж мы, хлопцы, рук не маем?
Ці ж нам сілы бог не даў?
Ці ж над родным нашым краем
Промень волі не блішчаў?
Выйдзем разам да работы,
Дружна станем, як сцяна,
I прачнецца ад дрымоты
З намі наша старана!
Якуб Колас
Свеціць мне зорка з бяздонных глыбінь.
Вечнае неба таемна-прыгожа.
Есць нейкая сувязь, няспынная плынь,
Толькі ім назвы, імя не знаходжу.
Ласкава кажа мне зорка: спачынь!
Ах, мой вандроўнік, суцішся, нябожа!
Носіш ты ў сэрцы жальбу далячынь,
Атам журботны ў святым падарожжы.
Светлая зорка, ты ярка гарыш,
Одум мой горкі ўзнясі ты на крыж,
Мне ж падары ты радасць спакою!
О, не, ты далёка, халодны твой жар.
Вечар мой нікне под полагам хмар.
Арфа разбіта - чыею рукою?
Якуб Колас
Ідзе вясна ўжо, дзякуй Богу!
Згінуў снег з сырой зямлі;
Папсавала гразь дарогу,
Перавалы загулі.
Сонца грэе, прыпякае;
Лёд на рэчцы затрашчаў.
Цёплы вецер павявае,
Хмар дажджлівых нам прыгнаў.
Вось і бусел паказаўся,
Гусі дзікія крычаць,
Шпак на дубе расспяваўся,
Жураўлі ужо ляцяць.
I зіма, як дым, прапала!
Зелянее луг, ралля.
Як ад болю, ачуняла
Наша родная зямля.
Канец лета
Якуб Колас
Лецейка ты, лета,
Гучна песня спета,
Весела было!
Бралі поўнай чарай
Шчодрасць тваю, дары -
Сонца і святло.
Цешыла ты дзетак
Ды ласкава гэтак -
Матчынай рукой,
Воляй маладою,
Цёплаю вадою,
Чыстаю ракой,
Полем і лясамі,
Спевам - галасамі
Ясных дзён тваіх.
Мыла іх расою,
Сонцавай касою
Уцірала іх...
...Чарай асалоду
Чэрпалі, як воду,
Поўнаю, за край.
Залатое лета!
Дык прымі ж за гэта
Шчырае «бывай»!
Будзь цвёрды
Якуб Колас
Ты не гніся, брат, ніколі
Траўкаю пахілай,
Сам пружыны своёй долі
Выкуй ўласнай сілай!
Бо хоць кажуць, што з уклону
Не баліць галоўка, -
Не зважай: з ярма-прыгону
Выйшла гэта слоўка.
Не прасі, не спадзявайся
Ты на дапамогу,
Сам з нягодамі змагайся,
Сам прабі дарогу!
Хоць памогуць табе людзі
Адшукаць дарогі,
А саб"ешся, зноў ты будзеш
Абіваць парогі.
Не лісціся к сільным, дружа,
Зеллейкам-бярозкай,
Бо не выйдзеш век з-пад гужа,
Страціш вобраз боскі,
І ў людзей ты гонар страціш -
І цябе зракуцца:
Лепш змагацца вольным, браце,
Чым цярпець ды гнуцца.
Дзед Мароз
Якуб Колас
Ходзіць дзед белабароды
Полем, лесам, пералескам,
Засцілае рэчкі лёдам,
Брыльянцістым снежным блескам.
Сыпле іней на бярозы,
Туліць дрэвы лёгкім пухам,
Крые руні, травы, лозы
Белай посцілкай-кажухам.
Дзеда ўсюды носяць ногі,
І к нам прыйдзе на хвілінку
Адпачыць крыху з дарогі,
Важна сеўшы на ялінку.
А ялінка!.. Чаго толькі
На яе няма галінках!
Свецяць зоркі і вясёлкі
У бліскучых павуцінках.
Тут лісічка, зайчык, мышка,
Рыбкі, буслік доўгавязы.
А як ззяюць на ёй шышкі,
Нібы ў іх гараць алмазы!
Каля ёлкі карагоды,
Песні, гутарка жывая,
А той дзед белабароды
Толькі ў вусы смех пускае.
Дык рассунем кола шырай,
Патанцуем на памосце,
Песняй звонкай, песняй шчырай
Прывітаем дзеда-госця.
Якуб Колас
Добра ў лузе ў час палудны!
Лёгка там дыхнуць!
Хмаркі белыя марудна
За лясы плывуць.
Ветрык краскі чуць калыша,
Травы шалясцяць,
Луг зялёны жыццем дыша -
Конікі трашчаць.
Ў лозах шчэбет не сціхае,
Шум стаіць і свіст,
Ў яркім бляску спачывае
На ракіце ліст.
Спевам-гоманам і звонам
Поўніцца ўвесь луг,
I дрыжыць над ім, зялёным,
Жыватворчы дух.
На полі вясною
Якуб Колас
Люблю я прыволле
Шырокіх палёў,
Зялёнае мора
Ржаных каласоў.
I вузкія стужкі
Сялянскіх палос -
Люблю цябе, поле,
Люблю я твой плёс.
Ігрушы старыя,
Што ў жыце шумяць,
Зялёныя межы,
Далёкую гладзь.
Люблю я дарогі,
Што леглі між гор,
Ўнізе пад гарою
Ручча разгавор.
Люблю я узгоркі,
I насып-курган,
I сіняй далечы
Празрысты туман...
Люблю пазіраць я
На поле вясной,
Як ветрык жартліва
Плыве збажыной.
Калышацца жыта,
Радамі бяжыць,
А хваля паветра
Дрыжыць і дрыжыць...
Люблю я прыволле
Шырокіх палёў,
Зялёнае мора
Буйных каласоў.
У летні адпачынак
Якуб Колас
На століку маім ляжаць паперы,
Чарнільніца, як мачыха, стаіць...
А мне так хочацца зірнуць за дзверы,
На двор пайсці ды неба даль праверыць,
Агледзець хмар каралавую ніць.
Люблю я іх, люблю іх узнікненне
I вольны рух па сонечным шляху,
Іх шпаркі рост, купчастае адзенне,
Люблю глядзець, як неба сутарэнне
Узносіць іх кудлатую страху.
Чарнільніца мая глядзіць з дакорам
I думае, напэўна: «Ох, гультай!»
А я тады адказваю з пакорай:
«Я толькі пакурыць, вярнуся скора,
Хвіліначку, галубка, пачакай!»
I я за дзверы шусь! - I я на волі.
Такі табе навокала прастор!
Кучматы лес, утульны луг і поле...
Гляджу, што дзеецца ў блакітным доле,
I бачу - хмара ціснецца на бор.
Iду ў лясок сачыць за хмарай гэтай.
Між сосен дзвюх калышацца гамак.
I чую я - гром глуха грымнуў дзе-та.
Я ў гамаку, - п"ю чары, слодыч лета,
Чарнільніца ж мне кажа там: - Лайдак!
Майму другу
Якуб Колас
Немалую дарогу прайшлі мы
Па чужой і па роднай зямлі.
Адыходзілі вёсны і зімы,
І гады за гадамі плылі.
Шмат снавалі мы кросен шаўковых
З нашых думак-лятунак і мар;
Сустракалі нас ветла дубровы,
І лясы нам давалі свой дар.
Па-над рэчкай у лузе квяцістым
Мы хадзілі, бывала, не раз;
Векавыя дубы жоўтым лістам
Навявалі няўцямны нам сказ.
Жураўлі праляталі над полем,
Забіраючы лета з сабой,
Ды пагуліваў вецер на волі
З неакрэсленай ціхай журбой.
Эх, ды дзе не ляжалі пуціны!
Хіба можна іх змераць, злічыць?
Пакідалі мы дзве каляіны,
Але песня адна ў іх гучыць.
Аб той песні, што сэрца мне поўніць,
Аб табе, кім жыву я заўжды,
Я хачу, мілы друг мой, напомніць,
Прыгадаўшы былыя гады.
Якуб Колас
Пуста ў лузе. Толькі стогі
Парыжэўшыя стаяць,
Ды шпакі каля дарогі
Цэлы дзень адно крычаць.
Грэчка зжата. Гола ў полі.
Жыта звезена даўно.
Толькі плаваюць на волі
Кучы хмар, як валакно.
Дожджык сее беспрастанку;
Вецер свішча так, як звер...
Колькі лужын каля ганку!
А гразі, гразі цяпер!
Ссохлі травы, ўсё павяла.
Слоць, плюхота, холад, цьма.
Эх, скарэй бы закрывала
Зямлю чорную зіма!
За навуку
Якуб Колас
Заціхаюць гоні і даліны,
Павучкі наткалі павуціны
Ды развесілі на сонцы
Свае белыя красёнцы.
Ходзіць вецер полем з сумным спевам,
Дзе жытцо рунее новым севам.
Адышло ад нас ты, лета,
Жаўталісцем лес адзеты.
Кончыліся, дзеці, вашы гульні
Каля светлай рэчкі, каля пуні,
I на жоўценькім пясочку,
I ў зялёненькім лясочку.
Пахавайце вуды, стрэлы, лукі,
Прыступіце, дзеці, да навукі,
Каб было ўсё акуратна,
Каб вучыцца на «выдатна».
Дык павучымся ж мы зіму шчыра;
Вясна вернецца, а з ёю - вырай,
Зноў мы слаўна пагуляем,
Свежых ягад назбіраем.
Беларускаму люду
Якуб Колас
Змоўкні ты, сціхні, песня пакуты,
Заварушыся, наш край!
Люд беларускі! Рві свае путы!
Новую песню спявай!
Дружна і згодна станьма сцяною.
Доля не прыйдзе сама,
Воля не зойдзе к нам стараною,
Збоку дарог ёй няма.
Люд! Праканайся: толькі мы самі –
Долі свае кавалі.
Годзе жа, досыць панукаць намі,
Гнаць з нашай роднай зямлі!
Нам паганятых болей не трэба -
Будзем мы жыць без паноў.
Самі вы дбайце лепей пра неба! -
Скажам мы так да ксяндзоў.
Хіба забудзем мы тыя межы,
Што правадзілі без нас?
Раны глыбокі, ох, яшчэ свежы!
Помсты агонь не пагас.
Нас падзялілі - хто? Чужаніцы,
Цёмных дарог махляры.
К чорту іх межы! К д’яблу граніцы!..
Нашы тут гоні, бары!
Будзем мы самі гаспадарамі,
Будзем свой скарб ратаваць!
Годзе той крыўды! Ў ногу з братамі
Пойдзем наш край вызваляць.
Ох, і агорклі гэтыя кпіны!..
Злучым мы ў хор галасы:
Эх, вы разлогі роднай краіны,
Нашы палеткі, лясы!
Родны вы сэрцу нашаму, гмахі
Лесу, лугоў і палёў!
Досыць ўшчувалі нас паны-ляхі,
Ведаем ціск маскалёў...
Змоўкні жа, сціхні, песня пакугы!
Заварушыся, наш край!
Люд! Вызваляйся, рві свае путы,
Новыя песні спявай!
Адлёт жураўлёў
Якуб Колас
Белыя валокны
Сцелюцца над долам.
Не спяваюць птушкі,
Сціхнуў лесу шолам.
Сцелюцца валокны,
Тчэцца павуціна -
Блізка, блізка восень,
Смутная часіна!
Зажурыцца неба,
Схованае ў хмары,
I агорнуць сэрца
Нейкі жаль і мары.
Замірае лета,
Заціхаюць далі,
Сірацее рэчка,
Халадзеюць хвалі.
Стомленасць, знямеласць...
Тояць думку боры...
Шш! што та за гукі
Чуюцца ў прасторы?
Жаласна-прыгожа
Льюцца ў небе гукі,
Слухаюць лясы іх,
Луг, балота, лукі.
У бязмежным небе
Роўненькім шнурочкам
Жураўлі на вырай
Мкнуцца над лясочкам.
Меншыцца шнурочак,
У паднеб"і тае,
Вось ледзь-ледзь чарнее,
Міг - і прападае.
I стаіш ты, смутны,
Доўга пазіраеш,
Як бы нешта страціў,
А што - сам не знаеш.
Так у час расстання
З тым, хто сэрцу любы,
Адчуваеш смутак
Цяжкай страты-згубы.
I глядзіш маўкліва
На дарожку тую,
Што нясе ўдалечу
Душу дарагую.
У родных мясцінах
Якуб Колас
Праз пяць гадоў я зноў наведаў Вусце,
Прытулак дум, абраны мой куток,
Дзе высіцца Вусцянскі мой грудок
І вецер лёгенька гайдаецца на кусце.
Іду на груд павольнаю ступою.
Сумотна мне, бо я цяпер адзін,
Мне шмат чаго прыходзіць на ўспамін,
І нікну я паныла галавою.
Грудок усё ж такі, як быў, прыветны,
Гваздзічка белая, чабор на ім,
Ды ўжо гляджу я поглядам другім,
Як дуб стары, астаўшыся бяздзетным.
Стаю, маўчу, мясціны аглядаю,-
Змяніліся, і трудна іх пазнаць.
Дубоў маіх паменшылася раць,
Як і людзей у родным нашым краі.
Бязлюддзе, ціш. Высокаю травою
Вусцянскія сялібы зараслі.
Бярэзнічак заняўся на зямлі,
Атульвае разложыстую хвою.
Дарожкі той, што бегла к Балачанцы,
Няма нідзе – згубілася ў траве,
У памяці ж маёй яна жыве,
Як шмат з таго, што знікла на палянцы.
І тых, з кім я так блізка быў знаёмы,
Ужо няма: хто выселіўся сам
К апошнім тым на свеце рубяжам,
Дзе крыж стаіць журботна – нерухомы;
Другіх вайна ў далёкі свет пагнала,
І многа іх не вернецца назад;
А трэціх вынішчыў, пабіў фашысцкі кат,
І родная зямля іх не прыбрала.
І ўсё мне туту, дзе вокам я не кіну,
Нагадвае аб жорсткасцях вайны.
Знявечаны лясы,а параснік буйны
Жывек і тчэ спрадвечную тканіну.
Ідзе жыццё, буяюць яго сілы, -
Хай паспрабуе хто суняць яго, спыніць.
Снуе жыцце за ніццю сваю ніць,
І моцныя для ўзлёту яго крылы.
Я ведаю – загояцца ўсе раны:
З пажарышч край паўстане, расцвіце
Ва ўсёй сваёй красе і паўнаце, -
Наш верны шлях, ён з праўдай павянчаны!
І толькі мне адно сягоння горка:
Няма таго, з кім думкі я дзяліў,
З кім тут стаяў, з кім я шчаслівы быў,-
Пагасла ты, яснюсенская зорка.
Асадзі назад!
Якуб Колас
Дрэнна маё жыцце,
Ўсё ідзе не ў лад,
I крычаць мне ўсюды:
«Асадзі назад!»
Божа ты мой мілы!
Б"юся я, як гад,
Толькі ж дзе ні ткнуся -
«Асадзі назад!»
Помню, я жаніўся,
Добры быў мой сват.
К дзеўцы нос паткнулі -
«Асадзі назад!»
Дзеўка была важна,
Ды сусед Кандрат
Мне нагу падставіў -
«Асадзі назад!»
Трапіў раз у горад,
Быў якраз парад,
Лезу я наперад -
«Асадзі назад!»
У засеках пуста,
Жыта выбіў град.
- Дай, старшынька, ссуды.
- «Асадзі назад!»
Я з капейкі збіўся,
Зарабіць я рад.
- Ці няма работы?
- «Асадзі назад!»
Сам я растрапаўся,
Лезе з плеч халат.
- Памажэце, людзі!
- «Асадзі назад!»
Сына свайго ў людзі
Вывеў бы Ігнат.
- Вось мой сын, паночкі!
- «Асадзі назад!»
Хлеб прыслалі ў вёску,
Там галодных шмат.
Пруся я з мяшэчкам -
«Асадзі назад!»
Галаву я маю:
Быў бы дэпутат.
- Цэнзу ты не маеш,
«Асадзі назад!»
Праўда, што таіцца,
Быў і мой чарод;
Два разы на жыцці
Выйшаў я ўпярод.
Ўзбунтаваў я вёску.
Ой, быў цяжкі год!
Прыязджае прыстаў:
- Выхадзі ўпярод!
Гэта ты, мярзавец,
Ўзбунтаваў народ?
Гэй, гарадавыя,
Даць яму ўпярод!
Страница 8 из 14
«Твая зямля, твая Радз іма
названа светла – Беларусь!»
Тема урока: : «Твая зямля, твая Радз іма названа светла – Беларусь!»
Цели урока: вызвать интерес к родной стране,
создать условия для воспроизведения учащимися сведений о Беларуси,
развивать эмоциональную сферу,
воспитывать чувство любви к своей Родине, уважение к ее истории, традициям, чувство гордости за свой народ.
Вид урока : урок-панорама.
Оборудование: карта Республики Беларусь, символы государства (герб и флаг), символы города Борисова, репродукции картин, портреты знаменитых людей Беларуси, выставка книг, фотогалерея «Великая Отечественная война», магнитофон и диски с записями музыкальных произведений.
Нет у человека ничего
прекраснее и дороже Родины.
Человек без Родины –
нищий человек.
Я. Колас
Ход урока:
(Звучит 1-ый куплет песни « Спадчына», И. Лученок – Я. Купала)
Обращение к эпиграфу:
Слово учителя:
Ход урока
Слово учителя:
Поздравление с Днём знаний, пожелание успехов в новом учебном году.
Объявление темы первого урока, мотивация учебной деятельности.
Какое красивое название у нашей страны - Беларусь! «Белая Русь» - нежное и поэтическое имя как нельзя лучше подходит этой стране. Белая - значит светлая, чистая, невинная. Беларуси не свойственны яркие краски Средиземноморья. Не обладает она и поражающей экзотичностью Африки или тонким лукавством Востока. Ее тихое обаяние проявляется постепенно - в мягких переливах утреннего неба над размытой линией горизонта, в зелени привольно раскинувшихся полей, в бодрящем аромате соснового бора, в печальном крике журавлей. Ускользающая красота Беларуси раскроется тому, кто способен остановиться и ощутить окружающий мир: всмотритесь в глубокие глаза Беларуси - синие озера, опустите руки в прохладную воду веселого ручья, спрячьтесь от теплого дождика под зеленую лапу ели...
Удивительная вещь: может показаться, что здесь, в самом сердце Европы, время замедлило свой бег - пусть вокруг бурлит XXI век, пусть цивилизация продвигается вперед семимильными шагами, а в Беларуси природа остается натуральной, люди -человечными, ценности - вечными. За свою многовековую историю Беларусь была завоевана много раз, но сама никогда не была завоевателем. Белорусам приходилось менять веру, принимать чужую культуру и язык, ассимилироваться с другими народами. Но при всем этом Беларусь никогда не теряла своей национальной самобытности - она склонялась, как трава, под ураганом завоеваний, чтобы после снова распрямиться и зазеленеть.
Обращение к эпиграфу: "Нет у человека ничего прекраснее и дороже Родины. Человек без Родины - нищий человек". (Я. Колас.) Беларусь наша Родина, потому что мы здесь родились, потому что она наша земля, наша Беларусь для нас родная.
Я - беларус
Я -беларус, я нарадзiуся
На гэтай казачнай зямлi,
Дзе мiж лясоу i пушчау дзiкiх
Адвеку прашчуры жыли.
Я - беларус, я ганаруся,
Што маю гэтае iмя,
Аб добрай славе Беларусi
У свеце знаюць нездарма!
Я - беларус, i я шчаслiвы,
Што мацi мову мне дала,
Што родных песень пералiвы
I зблiзку чую, i здалля.
Я - беларус, i хоць сягоння
Яшчэ малы, але скажу:
Я родам з племя непакорных
I прад бядой не задрыжу!
Н. Гiлевiч
Почему нас называют белорусами, а нашу землю Беларусью? Почему возникло такое название, точно никто не знает. Одни говорят, что белая -значит вольная. Белый цвет во все времена был символом свободной жизни.
Чтение стихотворения учеником
Белая - значит чистая!
Белая - значит добрая!
Ты, как росинка, искристая.
Ты, как сиротка, скромная.
Топтали татары
И зверский фашист,
Но облик твой, милая,
Ясен и чист.
Чернобыль когтями хотел покорить,
Твою белизну, белизну зачернить.
Не смог он дела довесть до конца.
Ты снова сияешь!
Ты снова бела!
Вновь горит одуванчиков рай.
Я люблю тебя, белорусский мой край.
Белая - значит чистая!
Белая - значит добрая!
Ты, как сиротка, скромная.
Ты, как росинка, искристая.
Я для всех повторять не боюсь:
Ты белая, Беларусь!
Надежда Скребе
Беларусь, Белая Русь. Мы называем ее Родина. Почему?
(Потому что здесь мы родились, потому что она – самая родная из всех стран в мире.)
Чтение стихотворения «Наша Беларусь» В. Каризны:
Ученик:
Лучше нет земли на свете:
Крикни – песнею ответит,
Солнце попроси – с высот
Прямо в дом к тебе придет.
Щедро одарит теплом…
Береги свой край, свой дом.
Мед и тот здесь сладкий самый…
Край наш – весь как ласка мамы.
Учитель: А еще мы называем нашу Беларусь Отчизна, Отечество. Почему?
(Потому что досталась нам от отцов наших. А им – от их отцов, наших дедов. А дальше – от прадедов. И так далее – до самых далеких предков.)
Чтение стих. С. Гаўрусева
Ученик:
Прашчур мой бесперапынку
Працаваў усім наўздзіў,
Лашчыў кволую сцяблінку,
Што вясною пасадзіў.
Дзеля прэснай той скарынкі
Рад усю землю перабраць,
Быццам у промені-іскрынкі
Мог у сонца ён сабраць.
Я – нашчадак яго дбайны,
І да рук мне падвялі
Самалёты і камбайны,
Цягнікі і караблі.
І такая ў мяне сіла,
Што – каб толькі захацеў –
Я б з любога небасхіла
Усе планеты абляцеў.
Слово учителя: У каждого народа, как и у каждого человека, свой характер, своя судьба. Человек, как говорят, выходя в люди, делится самым лучшим, что у него есть. Народ обогащает человечество наилучшими духовными дарами, собранными за тысячелетия. И этот удивительный дар передает из поколения в поколение. И мы сейчас в игре проверим, насколько хорошо вы знаете пословицы и поговорки белорусского народа.
Игра “Составь пословицу”
Родная зямля мякчэй чужой пярыны.
Усякай птушцы сваё гняздо міла.
У сваім краі як у раі.
Няма смачнейшай вадзіцы, як з роднай крыніцы.
Той бацькаўшчыну любіць, хто ёй сумленна служыць.
Чалавек без радзімы, што салавей без песні.
Хто за Радзіму гарой, той сапраўдны герой.
(Звучит песня “Мой родны кут”, И. Лученок – Я. Колас)
Слово учителя: Действительно, нет для человека ничего прекраснее и дороже Родины. “Человек без родины – нищий человек”, - так писал Я. Колас.
И сегодня эти пословицы и поговорки - наши спутники и мудрые советчики.
. “Какая она, моя земля? - писал В. Короткевич, - Это золотые поля хлеба с синими глазами васильков. Светлые от берез пущи, оглохшие от птичьего звона. Пущи, похожие на храмы, пущи, где гордо несут свои кроны олени. Это бесконечные реки, в которых плещутся бобры и рыба перед заходом солнца, и это почти 11 тысяч озер, чистых, как улыбка ребенка.”
Стих. Василя Жуковича “Родны кут”
Ученик : Між лясамі і азерамі – васільковыя палі,
Я не ведаю, не ведаю прыгажэйшае зямлі,
И бярозкі над дарогамі, и рамонкі ў мурагу
И рабіначкі за вокнамі разлюбіць я не магу.
Слово учителя: А самое большое богатство Беларуси – это ее люди. В. Короткевич так писал о них: “Живой, умный, трудолюбивый белорусский народ. Белорус отличается щедростью, готовностью всегда прийти на помощь в беде”. Мы всегда будем помнить тех людей, которые внесли огромный вклад в формирование системы ценностей белорусов.
Каких знаменитых людей Беларуси вы знаете? ( Ф. Скарыну, Ефросинью Полоцкую, Витовта,Н. Гусовского, К. Калиновского, Я. Купалу, Я. Коласа…)
Стихотворение Алеся Ставера
Ученик:
Мой народ зберагае сваю даўніну.
Кожны нашай гісторыі знаўца
Добрым словам успомніць не раз Скарыну
І пахваліць за мудрасць Мсціслаўца.
Каліноўскага імя навокал гучыць,
І Купалы і Коласа слова, -
Навучыла іх край беларускі любіць
Беларускае роднае слова.
Слово учителя: Белорусский народ очень добрый, гостеприимный, отзывчивый. Никогда не шел с войной он на другие земли, но свою Родину защищал отважно.”Да чужога нашы руки не цягнуцца, а за нашае – руки адсячом”, –говорится в пословице. Самые жестокие испытания выпали на долю белорусского народа во время Великой Отечественной войны.
1-ый ученик: 22 июня 1941 года утром, когда все люди спали, немецко-фашистские захватчики внезапно обрушили на города и села Белоруссии тысячи снарядов и бомб. (звучит песня “Вставай, страна огромная”)
2-ой ученик. Первый удар врага приняли пограничники и воины Бретской крепости. 28 дней героически держались ее защитники. На стенах крепости до сих пор осталась надпись:”Умираю, но не сдаюсь.Прощай, Родина!”
3-ий ученик: На территории Белоруссии развернулась настоящая народная война. “У мірны час сялянка, у ваенны – партызанка”, – народная мудрость. 100-летний дед Талаш и 14-летний марат Козей героически сражались с фашистами – стар и млад выходили на защиту Родины.
(Звучит “Лясная песня” В. Оловников – А. Русак))
4-ый ученик. Фашисты хотели превратить нашу землю в лагерь смерти за колючей проволокой. В лагере Тростянец за три года они уничтожили 200 тыс. человек. На карте Белоруссии мы не найдем названий многих довоенных деревень – их уничтожили фашисты, как и деревню Хатынь.
Ученик:
Верш В. Жуковича “Бусел над Хатынню”
Пакружыўся над Хатынню бусел,
Сонечна-пагодлівай вясной.
Коміны стаяць. І людзі у скрусе.
Анідзе хаціны ні адной.
Заміраюць галасы людскія,
Гукі абуджальныя вясны,
І плывуць трывожныя такія
Тонкія жалобныя званы.
Пакружыўся бусел над Хатынню
І ў смузе пад воблакамі знік.
Папялішча ўсё яшчэ не стыне.
І ў грудзі не замірае крык.
5-ый ученик. Летом 1944 года советские войска начали окончательное изгнание врага из Беларуси. 3 июля 1944 года белорусская столица была освобождена, и именно этот день мы празднуем как День Независимости нашей Родины.
6-ой ученик: А в далеком Берлине, за тысячи километров от родной земли совершил подвиг воин-белорус Петр Лукьянович. О нем это стихотворение:
7-ой ученик:
Это было в мае, на рассвете,
Нарастал у стен Рейхстага бой,
Девочку немецкую заметил
Наш солдат на пыльной мостовой.
У столба дрожа она стояла,
В голубых глазах застыл испуг,
А куски светящего металла
Смерть и муку сеяли вокруг.
Тут он вспомние,как прощаясь, летом,
Он свою дочурку целовал,
Может быть, отец девчонки этой,
Дочь его родную расстрелял.
Но сейчас в Берлине, под обстрелом,
Полз солдат, и телом заслоня,
Девочку в коротком платье белом
Осторожно вынес из огня.
И в Берлине, в праздничную дату,
Был воздвигнут, чтоб стоять в веках
Памятник советскому солдату
С девочкой спасенной на руках.
Он стоит, как символ нашей славы,
Как маяк, светящийся во мгле.
Это он, солдат моей державы,
Охраняет мир на всей земле.
Слово учителя: И в этом году мы праздновали 66 годовщину освобождения
Республики Беларусь от немецко-фашистских захватчиков.
Это радостный праздник со слезами на глазах отмечала вся наша страна.
И мы низко кланяемся тем, кто погиб, защищая свою Родину,
тем, кто сейчас с нами, тем,
кто подарил нам голубое небо, золотое солнце, новый день.
Ученик:
Стихотворение
Страна моя, родная Беларусь,
Пусть над тобой всегда свободно реет
Наш флаг, в котором радостно слились
Цвета, которые нам всех милее.
Зеленый – цвет полей, лугов, лесов,
И красный цвет,- цвет жизни и надежды,
И белый цвет, как символ всех веков,
Хранящих в серце и любовь и верность.
Слово учителя : Наш флаг – один из символов нашего независимого государства Беларусь. Три полосы государственного флага несут положение добра, успеха и процветания всем гражданам РБ.
А какие еще символы государства вы знаете?
(Герб и гимн)
Ученик : Герб отражает лучшие качества и черты характера белоруса: трудолюбие, доброжелательность, устремленность к лучшему.Лучи солнца, восходящие из-за земного шара направлены на контуры Беларуси, как бы согревают ее, несут радость, тепло, свет.
Объединение Земли и Солнца – главный знак жизни, надежда на процветание Беларуси. Венок из золотых колосьев, справа с цветками клевера, слева с цветками льна – символ труда и богатства. Внизу надпись золотом – Республика Беларусь.
Когда мы отмечаем День Государственного герба и флага?
(Второе воскресенье мая. В это году этот день мы отмечаем 9 мая)
Ученик: Гимн – торжественная песня, которая символизирует единение. Представляет собой музыкально-поэтическое произведение. Авторы Государственного гимна РБ – слова- М. Климковича, В. Каризно, музыка – Н. Соколовского.
Исполняется во время официальных государственных церемоний.
При официальном исполнении Государственного гимна РБ присутствующие слушают его стоя, мужчины – без головных уборов.
Слово учителя: Таким образом, герб, гимн и флаг – это главные символы независимости, передающие историко-культурное наследие нашего народа, подчеркивающие национальный дух и достоинство белорусских граждан.Мы, как истинные граждане своей страны, должны знать свои символы и относиться к ним с уважением и почтением.
Слово учителя:
У нашего родного города есть также свой гимн, герб, флаг.
Маленький принц в сказке А. Экзюпери говорит:”Встал поутру, умылся, привел себя в порядок - и сразу же приведи в порядок свою планету”.. Так он говорил, потому что его планета была очень маленькой, и ему нужно было постоянно выкорчевывать баобабы, которые могли навредить его розе. Наш город – это наша планета, и мы должны прислушаться к словам маленького принца – в них вложен огромный смысл.
Стих. Романа Рубинчика “Борисов – город мой”
Ученик:
Наши предки с мечами вставали
На скрещеньях дорог и веков,
Здесь свой дом и друзей обретали,
Побеждали незванных врагов.
Ты не сдался, войной опаленный,
Город мой, ты боролся и жил.
И мечтой, и трудом окрыленный,
Снова славу свою возродил.
Я люблю тебя, край мой былинный,
Я тобою живу и горжусь.
Ты красуйся, мой город старинный.
Мой Борисов, моя Беларусь!
Слово учителя: А сейчас я хочу рассказать вам сказку.
Жил некогда в одной из стран справедливый и мудрый царь. И было у него три сына. Но вот царь состарился и решил передать свое царство тому из сыновей, кто окажется самым способным для нелегкого дела. Призвал он сыновей и говорит:
- Дорогие мои сыновья! Вы видите, что отец ваш уже не может больше править страной. Я давно бы отрекся от трона, если бы только исполнилась моя заветная мечта, что никак не дает мне покоя. Вот я и надумал: тот из вас, кто сумеет исполнить мою мечту, станет править царством.
- Пусть здравствует наш дорогой отец, воля его священна для нас! Что же это за мечта, исполнить которую не смог наш мудрый родитель?
- Видите то огромное, вместительное хранилище, построенное мною уже давно? Я мечтал заполнить его тем, что самое нужное на свете, что принесло бы счастье всему моему народу. Хранилище пока пустует. И тот из вас, кто заполнит его самой нужной на свете вещью, пусть унаследует мой трон. Возьмите из моих сокровищ, сколько чего пожелаете, и отправляйтесь каждый сам по себе из города в город, из страны в страну, отыщите самую нужную вещь и заполните мое хранилище. Даю вам сроку три раза по сорок дней.
Сыновья поцеловали руку отца и пустились в путь. Три раза по сорок дней ходили и ездили они из города в город, из страны в страну, навидались людей диковинных, насмотрелись обычаев неведомых и в назначенный день явились, предстали перед отцом.
- Добро пожаловать, дорогие мои сыновья! Ну и как, нашли вы ту самую нужную на свете вещь?
- Да, нашли, дорогой наш отец!- отвечали царю сыновья. И отец тотчас повел их к двери хранилища. А там собрались все придворные и народу видимо- невидимо. Царь отворил дверь и подозвал старшего сына.
- Чем ты заполнишь это огромное хранилище, дорогой мой сын, какой такой самой нужной на свете вещью?
Старший сын вынул из кармана горсть зерна и, протягивая отцу, сказал:
- Хлебом заполню я это огромное хранилище, дорогой отец! Что в целом мире нужнее, чем хлеб? Кто сможет прожить без хлеба? Много я постранствовал, многого навидался, ничего не нашел нужнее, чем хлеб! И тогда отец подозвал среднего сына.
- Чем ты заполнишь это огромное хранилище, дорогой мой сын?
Средний сын вынул из кармана горсть земли и, протягивая отцу, сказал:
- Землею заполню я это огромное хранилище, дорогой отец! Что в целом мире нужнее, чем земля? Без земли нет и хлеба! Кто может прожить без земли? Много я постранствовал, многого навидался, ничего не нашел нужнее, чем земля.
Тогда отец подозвал младшего сына.
- Чем ты заполнишь это огромное хранилище, дорогой мой младший сын?
Младший сын при этих словах решительно переступил порог хранилища, вынул из кармана свечку и огниво, высек о кремень искру, запалил трут, а от него свечку. Все решили, что он хочет при свете свечи получше рассмотреть хранилище.
- Ну, говори, сын, чем заполнишь? – с нетерпением в голосе снова спросил отец.
- Светом заполню я это огромное хранилище, мудрый отец, только светом! Много я постранствовал, многого навидался, ничего не нашел нужнее, чем свет. Без света земля не уродит хлеба. Без света на земле не будет жизни. Много я стран обошел, многое повидал и понял: свет знания - самая нужная вещь. Только светом знания можно править миром
. - Молодец, мой сын!- обрадовался отец.- Ты по праву заслужил трон и скипетр, потому что хочешь наполнить свое царство и души людей светом и знанием.
- Да здравствует наш молодой светоносный царь! – с воодушевлением воскликнули слуги и весь народ.
Слово учителя:
Именно свет знания даст вам возможность видеть свою страну счастливой и прекрасной.
А школа открывает двери для вас и приглашает в это удивительный, чудесный, волшебный мир знаний.
И свою любовь к Родине, к родному городу, к родной земле мы должны подтверждать своими делами. Какими, на ваш взгляд?
(Честно жить, хорошо учиться, делать добрые дела, уважать старших, любить природу и т. д.)
И как сказал наш Президент, Александр Григорьевич Лукашенко: “Шмат ёсць краін на свеце, але толькі пад небам Бацькаўшчыны ты зможаш знайсці сваё месца, раскрыць свае здольнасці, творчай працай прынесці найбольшую карысць грамадству і адчуць сабе па-сапраўднаму шчаслівым. Я веру, што ты прыкладаеш усі намаганні, каб стаць дастойным грамадзянінам сваёй Айчыны”.
Помните, ребята, земля наших отцов – это наша земля, она в наших руках, и только от нас с вами зависит, какой она будет в будущем.Только вы сами должны построить свой «дом» в широком смысле слова. И будет этот замок из песка или современное, надёжное строение из самых прочных материалов – зависит от вас. И помните: вы в ответе за нашу родину – Беларусь, за её неповторимые красоты, за богатейшее многовековое наследие, за экологическое и экономическое благополучие, за её счастье!
Пусть она расцветает с каждым днем, и мы с вами ей в этом поможем.(Учащиеся наклеивают на карту Беларуси свои символы расцвета Беларуси – дерево, солнце, цветы, дом, аиста, голубя и т. д.- и комментируют свой выбор)
(Звучит песня “ Белая Русь”, В. Раинчик – Л. Пранчак.)
Думаю, каждый из вас может с гордостью сказать:”Зямля бацькоў – мая зямля”!
Символы расцвета Республики Беларусь
Ученик:
Я родным краем ганаруся
I ведаю- я не адзiн.
Я грамадзянiн Беларусi,
Зямли сваёй адданы сын.
Усё, што тут,- маё па праву,
Свой лёс з айчынаю дзялю.
Я нашу родную дзяржаву
Як мацi мiлую люблю.
Ученик:
Мы табой ганарымся па праву,
Называем Айчынай сваёй.
I будуючы светлую яву,
Зберагаем наш мiр i пакой.
Запомни, только твоя страна и твоя земля всегда согреют тебя настоящим материнским теплом!